Onze selectiecriteria
Heb je ooit gewenst dat je lange uren kon werken zonder moe te worden? De menselijke geest heeft ongeëvenaarde mogelijkheden, en met hard werken kun je je intellect tot onvoorstelbare grenzen stuwen. Maar als er een pil was die je geestelijke “superkrachten” gaf, zou je die dan zonder aarzelen innemen?
Nootropica zijn op de markt gekomen om de grenzen van ons intellect te doorbreken. Ze worden vooral gebruikt door succesvolle ondernemers in Silicon Valley om hun ongelooflijke bedrijfsideeën uit te werken – maar tegen welke prijs? Als je meer wilt weten over deze “smart drugs”, lees dan verder.
Inhoud
De belangrijkste dingen
in een notendop
- Nootropics zijn stoffen die een of meer geestelijke vermogens kunnen verhogen (creativiteit, geheugen, concentratie, redeneren, enz.).
- Onder de stoffen die als nootropica beschouwd worden, vinden we enerzijds voedingssupplementen die zonder recept verkrijgbaar zijn en anderzijds geneesmiddelen op recept, maar ook illegale stoffen.
- Als je nootropica wilt uitproberen, moet je de juridische situatie in je land goed kennen. Kies ingrediënten die aan je behoeften voldoen en vermijd goedkope producten, want die kunnen giftige stoffen of pesticiden bevatten.
Gids: Wat je moet weten over nootropica
Nootropica zijn producten waarvan men gelooft dat ze ons “slimmer” kunnen maken. Oorspronkelijk werden deze stoffen gebruikt om ziekten als dementie te behandelen. Tegenwoordig worden nootropica gebruikt door gezonde mensen die hun academische of professionele prestaties willen verbeteren. De effectiviteit en veiligheid ervan worden echter nog bestudeerd.
Wat zijn nootropica?
Veel van de huidige nootropica werden ontwikkeldom ernstige neurologische ziekten (zoals dementie) tebehandelen (2). Maar mettertijd zijn deze smart drugs ook populair geworden onder gezonde mensen. Veel consumenten proberen deze producten om hun concurrentiepositie op het werk of bij studie te verbeteren.
Maar welke producten kunnen überhaupt nootropica genoemd worden? Corneliu E. Giurgea, een scheikundige en de schepper van de term “nootropisch”, heeft een reeks strikte kenmerken gedefinieerd waardoor een verbinding een nootropisch kan worden genoemd (3)
- Het moet een stof zijn die in staat is de intellectuele prestaties te verhogen.
- Het moet een verbinding zijn die de hersenen beschermt tegen bepaalde agressies, zoals hypoxie (zuurstofgebrek).
- Het moet de hersenen beschermen tegen de effecten van giftige stoffen.
- Het moet de natuurlijke intellectuele vermogens van de persoon versterken.
- Het mag geen giftige verbinding voor mensen zijn en mag geen opwinding of afstomping veroorzaken.
Aan deze criteria voldoen echter alleen bepaalde geneesmiddelen, namelijk die voor medisch gebruik tegen cognitieve stoornissen (zoals verlies van geheugen en andere functies). De fabrikanten van smart drugs hanteren echter veel lossere criteria en noemen een breed scala van verschillende producten nootropica.
Wat zijn de verschillende soorten nootropica?
- Donkerechocolade: Chocolade bevat theobromine, een molecuul dat neuronale schade kan voorkomen (hier wordt nog onderzoek naar gedaan). Bovendien bevat pure chocolade cafeïne, dat in combinatie met theobromine de intellectuele prestaties kan helpen verbeteren (4).
- Koffie: Van cafeïne is aangetoond dat het onze aandachtsspanne verbetert. Bedenk echter dat te veel kopjes koffie je concentratie niet verder verbeteren, maar in plaats daarvan zelfs tot nervositeit en onrust kunnen leiden. De aanbevolen dagelijkse dosis cafeïne om de aandacht te verhogen is 75 mg/dag, wat overeenkomt met één klein kopje koffie (5).
- Kurkuma: Kurkuma, een plant die inheems is in Zuid-Azië, is wijd en zijd bekend om zijn antioxiderende en ontstekingsremmende effecten. In de hersenen kan dit bijzondere kruid neuroprotectieve effecten hebben. In dierstudies is zelfs de vorming van nieuwe zenuwcellen waargenomen (6).
- Groene thee: Het aftreksel van groene thee blijkt een positief effect te hebben op de stemming (verlicht nervositeit), het geheugen en de aandachtsspanne. We kunnen deze voordelen echter niet toeschrijven aan één enkele molecule, maar aan een mengsel van verbindingen die in deze drank voorkomen (antioxidanten, cafeïne en L-theanine, onder andere) (7).
- Blauwe bessen: Je hebt misschien wel eens gehoord van rode bosbessen als middel tegen urineweginfecties bij vrouwen. Bosbessen zijn echter rijk aan antioxidanten en kunnen het geheugen, de intellectuele prestaties en de stemming verbeteren (8, 9)
Welke supplementen zijn nootropica?
| Voedingssupplementen | Soort product | Beschreven effecten (in onderzoek)* |
|---|---|---|
| B-complex vitamines | Essentiële voedingsstoffen | Vermindert intellectuele achteruitgang (veroorzaakt door een vitamine B tekort).Als je voeding al rijk is aan B vitamines, kan suppletie niet effectief zijn. |
| Vitamine C | Essentiëlevoedingsstof | Antioxiderende werking op de hersenen.Maakt een normale neurologische functie mogelijk (productie van neurotransmitters en hormonen).Als je voeding al rijk is aan vitamine C, kan suppletie niet effectief zijn. |
| Bacopa monnieri extract | Plantenextract | Magintellectuele prestaties bij ouderen verbeteren.Kan ook academische prestaties bij jong volwassenen verbeteren. |
| Ashwagandha extract(Withania somnifera) | Plantenextract | Brein anti-veroudering “anti-stress” effectGeheugenverbeteringNeuroprotectief |
| L-theanine | Thee-aminozuur | “anti-stress” effectVerbetering van de concentratieDe verbetering van de mentale prestaties kan groter zijn in combinatie met cafeïne. |
| Creatine | Organische molecule, energiedrager | Kan het kortetermijngeheugen en intellectuele prestaties verbeteren bij oudere en/of gestresste mensen. |
| Rhodiola rosea-Extract | Plantenextract | Kan het geheugen verbeteren.Mogelijke anxiolytische (“anti-stress”) en antidepressieve effecten. |
| Fosfatidylserine en fosfatidylcholine | Fosfolipiden aanwezig in de celmembranen | hx “anti-stress” en neuroprotectieve effectenKunnen de cognitieve “flexibiliteit” verbeteren (het vermogen om van de ene taak op de andere over te schakelen zonder de concentratie te verliezen). |
| Omega3 | Essentiële vetzuren | Kunnen de intellectuele prestaties bij oudere mensen verbeteren of op peil houden. |
*(11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20)
Hoe worden nootropica ingenomen?
Vrij verkrijgbare nootropische supplementen moeten volgens de aanwijzingen van de fabrikant gebruikt worden. Neem niet meer dan de voorgeschreven dosis en vermijd het gebruik van meer dan één supplement tegelijk. Als je vragen hebt, neem dan contact op met de fabrikant van het nootropicum.
Werken nootropica echt?
Over-the-counter nootropische supplementen worden momenteel bestudeerd en hebben sterkere resultaten nodig voor hun werkzaamheid bevestigd of uitgesloten kan worden. Sommige middelen, zoals L-theanine, lijken effectiever te zijn, terwijl andere, zoals co-enzym Q10, minder goede resultaten lijken te geven (21, 22).
Momenteel raden medische deskundigen het gebruik van nootropica af om de geestelijke vermogens te verbeteren. Ze waarschuwen dat roekeloos gebruik ervan tot onaangename bijwerkingen kan leiden. Om je cognitieve vermogens te verbeteren of op peil te houden, geven artsen de volgende adviezen
- Eeteen gezonde voeding: eet verse, voedzame en vitaminerijke producten. Van koffie, kurkuma en andere superfoods is aangetoond dat ze positieve effecten hebben op intellectuele prestaties als ze met mate in een gezond dieet worden opgenomen. Bovendien kan het mediterrane dieet het ontstaan van dementie bij oudere mensen voorkomen of vertragen (23).
- Neem voldoende rust: Slaap elke nacht minstens 7-8 uur. Deskundigen menen dat minder dan 6 uur slaap, vooral tussen de leeftijd van 45 en 65 jaar, schadelijk kan zijn voor onze geestelijke gezondheid en onze kans op dementie of andere aandoeningen op oudere leeftijd kan vergroten (24).
- Vermijd stress: We kunnen niet voorkomen dat er moeilijke tijden in ons leven aanbreken. Maar vrienden, familieleden of zelfs een geestelijk verzorger om hulp vragen of meditatie en yoga beoefenen kunnen ons helpen overmatige stress op afstand te houden (25, 26).
- Zeg nee tegen drugs: Drugs zijn de grote “vijanden” van welzijn. Deze stoffen kunnen de “circuits” in je hersenen beschadigen of veranderen, zodat je intellectuele capaciteit op den duur afneemt. Overmatig alcoholgebruik schaadt ook je intellectueel vermogen (27).
Wat zijn de bijwerkingen van nootropica?
- Nerveusheid: De “stimulerende” nootropica, zoals cafeïne, kunnen beven, zweten en angst veroorzaken.
- Maagdarmklachten: Sommige nootropica kunnen de goede werking van je spijsverteringskanaal verstoren, en maagpijn, een opgeblazen gevoel of diarree veroorzaken.
- Nootropische mist: Wanneer nootropica langdurig of in hoge doses gebruikt worden, kun je in zeldzame gevallen een moeilijk te omschrijven gevoel krijgen waarbij je moeite hebt je te concentreren en je moe voelt. Dit gevoel wordt door sommigen aangeduid als “nootropic fog”.
- Mentale en neurologische stoornissen: Soms kunnen nootropica een averechts effect hebben, en slapeloosheid, hoofdpijn, slechte concentratie, prikkelbaarheid, stemmingsstoornissen en zelfs psychiatrische problemen (zoals depressie) veroorzaken.
- Intoleranties: Nootropica kunnen bij gevoelige mensen uitslag of allergische reacties veroorzaken. Als je huid rood wordt of als je jeuk of ademhalingsmoeilijkheden krijgt terwijl je nootropica gebruikt, stop dan met het innemen van het product en ga onmiddellijk naar je arts.
- Interacties met andere geneesmiddelen: Nootropica kunnen de werkzaamheid van je gewone medicijnen verstoren. Als je een chronische kuur neemt (ook voorbehoedsmiddelen), bespreek het gebruik van nootropica dan van tevoren met je arts.
Het gebruik van nootropica op een brein dat nog niet “rijp” is (een proces dat kan doorgaan tot de leeftijd van 25 jaar) kan op lange termijn problemen veroorzaken. Zo zouden nootropica bepaalde “neurale circuits” kunnen versterken die verslavend gedrag controleren, waardoor de kans groter wordt dat we op volwassen leeftijd drugs zullen misbruiken of ongezonde gewoonten zullen aanhouden (30).
Daarom zijn nootropica in geen geval geschikt voor minderjarigen, zwangere vrouwen of zogende moeders. In het algemeen moet je altijd met je arts praten voordat je nootropica neemt.
Aankoopcriteria
Wil je nootropica proberen? Bespreek je plannen eerst met je arts. Als hij of zij je groen licht geeft, kun je op zoek gaan naar een nootropicum dat aan je behoeften voldoet. Als je het moeilijk vindt om te beslissen, kun je onze koopcriteria raadplegen, die we speciaal voor jou hebben opgesteld.
Wettelijke situatie
Ga, voor je een nootropicum gaat zoeken, na of het legaal is in je land. Bedenk dat veel van de nootropica die door succesvolle ondernemers in Silicon Valley gebruikt worden in Duitsland niet legaal verkrijgbaar zijn zonder doktersrecept.
Bepaalde producten zoals Noopept of Modafinil worden door de Duitse autoriteiten niet veilig genoeg geacht om vrij verhandeld te worden. Het kopen van ongereguleerde nootropica kan ertoe leiden dat je gevaarlijke of giftige stoffen binnenkrijgt, dus we raden je aan je te beperken tot het gebruik van supplementen die in jouw regio als legaal beschouwd worden.
Gewenst effect
Wat is je verwachting van je nootropic? Afhankelijk van het gewenste effect zijn er tegenwoordig veel verschillende producten op de markt. De mogelijke voordelen worden echter nog grondig bestudeerd, zodat de effectiviteit ervan niet voor 100 % gegarandeerd kan worden (15), (31, 32, 33, 34, 35).
- Kalmteen concentratie: Rhodiola rosea en ashwagandha extracten kunnen je helpen kalm te blijven zonder je slaperig te voelen. L-theanine kan voorkomen dat dagelijkse beslommeringen je concentratievermogen aantasten.
- Aandacht en energie: De combinatie van L-theanine en cafeïne kan je helpen langer actief en geconcentreerd te blijven. Een Rhodiola rosea supplement geeft je niet het energetiserende effect van cafeïne, maar kan wel de mentale vermoeidheid voorkomen die vaak optreedt na een stressvolle situatie.
- Geheugen en leren: Creatine, Bacopa monnieri en Rhodiola rosea kunnen je geheugen en leervermogen stimuleren. Als je je geheugen op peil wilt houden, neem dan voldoende vitamine B en C in.
- Neuroprotectie: Bacopa monnieri en Rhodiola rosea kunnen de hersenen beschermen tegen vroegtijdige veroudering. Superfoods met antioxiderende en ontstekingsremmende eigenschappen, zoals bosbessenextract, kurkuma en vitamine C, kunnen je geest ook langer jong houden, volgens sommige studies.
Zware metalen en pesticiden
Een weinig bekend gevaar van nootropische supplementen is de mogelijkheid van besmetting door zware metalen, pesticiden of andere giftige stoffen. Om onnodige risico’s te vermijden, kies je bekende merken van gerenommeerde fabrikanten die hun producten aan kwaliteitscontroles onderwerpen.
Waar voor je geld
Nieuwigheden hebben een prijs. Dit betekent dat de nieuwere nootropica zoals fosfatidylserine en fosfatidylcholine meestal duurder zijn. De bekendere producten, zoals L-theanine, creatine, bosbes, bacopa en rhodiola zijn echter goedkoper.
Vertrouw niet op koopjes en vermijd het kopen van goedkope producten die niet de juiste veiligheidsgaranties hebben.
Conclusie
Nootropica werden oorspronkelijk alleen op medisch gebied gebruikt. Vanwege hun cognitieve effecten wonnen ze aan populariteit en kwamen ze uiteindelijk op de markt als voedingssupplementen. Hun mogelijkheden om ons te begiftigen met mentale “superkrachten” is ongelooflijk aantrekkelijk, maar we moeten niet vergeten dat de meeste van deze producten nog in de experimentele fase verkeren.
Bedenk dat nootropica ernstige en onverwachte bijwerkingen kunnen veroorzaken, vooral als ze over een lange periode worden ingenomen. Praat met je arts voor je ze inneemt, overweeg de juridische situatie en ga verantwoordelijk te werk. Zo kun je het meeste uit je nootropisch supplement halen.
Als je van deze gids over nootropica genoten hebt, nodigen we je uit om een reactie achter te laten of hem te delen op je sociale netwerken.
(Beeldbron van headerfoto: Shidlovski: 124939789/ 123rf.com)(Beeldbron van headerfoto: Dedmityay: 75760959/ 123rf.com)
Referenties (35)
1.
Lanni C, Lenzken SC, Pascale A, Del Vecchio I, Racchi M, Pistoia F, et al. Cognition enhancers between treating and doping the mind. Pharmacol Res . 2008 Mar;57(3):196–213.
Bron
2.
Flicker L, Grimley Evans J. Piracetam for dementia or cognitive impairment. Cochrane Database Syst Rev . 2004 Jan 26 ;(1)
Bron
3.
Giurgea CE. The nootropic concept and its prospective implications. Drug Dev Res . 1982 Jan 1;2(5):441–6.
Bron
4.
Cova I, Leta V, Mariani C, Pantoni L, Pomati S. Exploring cocoa properties: is theobromine a cognitive modulator? . Vol. 236, Psychopharmacology. Springer Verlag; 2019. p. 561–72.
Bron
5.
Caffeine and mental alertness – part 1 – Coffee and Health.
Bron
6.
Dong S, Zeng Q, Mitchell ES, Xiu J, Duan Y, Li C, et al. Curcumin enhances neurogenesis and cognition in aged rats: Implications for transcriptional interactions related to growth and synaptic plasticity. PLoS One . 2012 ;7(2).
Bron
7.
Mancini E, Beglinger C, Drewe J, Zanchi D, Lang UE, Borgwardt S. Green tea effects on cognition, mood and human brain function: A systematic review . Vol. 34, Phytomedicine. Elsevier GmbH; 2017. p. 26–37.
Bron
8.
Ma L, Sun Z, Zeng Y, Luo M, Yang J. Molecular mechanism and health role of functional ingredients in blueberry for chronic disease in human beings . Vol. 19, International Journal of Molecular Sciences. MDPI AG; 2018 .
Bron
9.
Khalid S, Barfoot KL, May G, Lamport DJ, Reynolds SA, Williams CM. Effects of acute blueberry flavonoids on mood in children and young adults. Nutrients . 2017 ;9(2).
Bron
10.
FICHA TECNICA MODAFINILO MYLAN 100 mg COMPRIMIDOS EFG.
Bron
11.
Kennedy DO. B vitamins and the brain: Mechanisms, dose and efficacy—A review . Vol. 8, Nutrients. MDPI AG; 2016 . p. 68.
Bron
12.
Harrison FE, May JM. Vitamin C function in the brain: vital role of the ascorbate transporter SVCT2 . Vol. 46, Free Radical Biology and Medicine. NIH Public Access; 2009. p. 719–30.
Bron
13.
Kumar N, Abichandani LG, Thawani V, Gharpure KJ, Naidu MUR, Venkat Ramana G. Efficacy of Standardized Extract of Bacopa monnieri (Bacognize®) on Cognitive Functions of Medical Students: A Six-Week, Randomized Placebo-Controlled Trial. Evidence-based Complement Altern Med . 2016 ;2016.
Bron
14.
Wadhwa R, Konar A, Kaul SC. Nootropic potential of Ashwagandha leaves: Beyond traditional root extracts. Neurochem Int . 2016 May 1 ;95:109–18.
Bron
15.
Avgerinos KI, Spyrou N, Bougioukas KI, Kapogiannis D. Effects of creatine supplementation on cognitive function of healthy individuals: A systematic review of randomized controlled trials . Vol. 108, Experimental Gerontology. Elsevier Inc.; 2018. p. 166–73
Bron
16.
Giesbrecht T, Rycroft JA, Rowson MJ, De Bruin EA. The combined effects of L-theanine and caffeine on cognitive performance and mood. Nutr Neurosci . 2010 [cited 2019 Oct 6];13(6):283–90.
Bron
17.
Palmeri A, Mammana L, Tropea MR, Gulisano W, Puzzo D. Salidroside, a Bioactive Compound of Rhodiola Rosea, Ameliorates Memory and Emotional Behavior in Adult Mice. J Alzheimer’s Dis . 2016 Apr 26 ;52(1):65–75.
Bron
18.
Steenbergen L, Sellaro R, Hommel B, Colzato LS. Tyrosine promotes cognitive flexibility: Evidence from proactive vs. reactive control during task switching performance. Neuropsychologia . 2015 Mar 1 ;69:50–5.
Bron
19.
Vakhapova V, Cohen T, Richter Y, Herzog Y, Kam Y, Korczyn AD. Phosphatidylserine containing omega-3 fatty acids may improve memory abilities in nondemented elderly individuals with memory complaints: Results from an open-label extension study. Dement Geriatr Cogn Disord . 2014 ;38(1–2):39–45.
Bron
20.
Külzow N, Witte AV, Kerti L, Grittner U, Schuchardt JP, Hahn A, et al. Impact of Omega-3 Fatty Acid Supplementation on Memory Functions in Healthy Older Adults. J Alzheimer’s Dis . 2016 Mar 30 ;51(3):713–25.
Bron
21.
Dresler M, Sandberg A, Bublitz C, Ohla K, Trenado C, Mroczko-Wasowicz A, et al. Hacking the Brain: Dimensions of Cognitive Enhancement . Vol. 10, ACS Chemical Neuroscience. American Chemical Society; 2019 . p. 1137–48.
Bron
22.
Sumien N, Heinrich KR, Shetty RA, Sohal RS, Forster MJ. Prolonged intake of coenzyme Q10 impairs cognitive functions in mice. J Nutr . 2009 Oct;139(10):1926–32.
Bron
23.
Lourida I, Soni M, Thompson-Coon J, Purandare N, Lang IA, Ukoumunne OC, et al. Mediterranean diet, cognitive function, and dementia: A systematic review. Epidemiology . 2013 Jul;24(4):479–89.
Bron
24.
Scullin MK, Bliwise DL. Sleep, Cognition, and Normal Aging: Integrating a Half Century of Multidisciplinary Research. Perspect Psychol Sci . 2015 Jan 21 ;10(1):97–137.
Bron
25.
Turner AD, James BD, Capuano AW, Aggarwal NT, Barnes LL. Perceived Stress and Cognitive Decline in Different Cognitive Domains in a Cohort of Older African Americans. Am J Geriatr Psychiatry . 2017 Jan 1 ;25(1):25–34.
Bron
26.
Tafet GE, Smolovich J. Psychoneuroendocrinological studies on chronic stress and depression. In: Annals of the New York Academy of Sciences . New York Academy of Sciences; 2004. p. 276–8.
Bron
27.
Hulse GK, Lautenschlager NT, Tait RJ, Almeida OP. Dementia associated with alcohol and other drug use.Vol. 17, International Psychogeriatrics. Int Psychogeriatr; 2005.
Bron
28.
Drugs.com. Drugs.com | Prescription Drug Information, Interactions & Side Effects . Drugs.com.
Bron
29.
Urban KR, Gao WJ. Performance enhancement at the cost of potential brain plasticity: Neural ramifications of nootropic drugs in the healthy developing brain . Vol. 8, Frontiers in Systems Neuroscience. Frontiers Research Foundation; 2014.
Bron
30.
Urban KR, Gao WJ. Performance enhancement at the cost of potential brain plasticity: Neural ramifications of nootropic drugs in the healthy developing brain . Vol. 8, Frontiers in Systems Neuroscience. Frontiers Research Foundation; 2014.
Bron
31.
Aguiar S, Borowski T. Neuropharmacological review of the nootropic herb Bacopa monnieri . Vol. 16, Rejuvenation Research. Mary Ann Liebert, Inc.; 2013 . p. 313–26.
Bron
32.
Archana R, Namasivayam A. Antistressor effect of Withania somnifera. J Ethnopharmacol . 1998 Jan 1 ;64(1):91–3.
Bron
33.
Hidese S, Ogawa S, Ota M, Ishida I, Yasukawa Z, Ozeki M, et al. Effects of L-Theanine administration on stress- related symptoms and cognitive functions in healthy adults: A randomized controlled trial. Nutrients. 2019 Oct 1 ;11(10).
Bron
34.
Ma G, Zheng Q, Xu M, Zhou X, Lu L, Li Z, et al. Rhodiola rosea L. Improves Learning and Memory Function: Preclinical Evidence and Possible Mechanisms. Front Pharmacol . 2018 Dec 4 ;9:1415.
Bron
35.
Blueberry Extract – an overview | ScienceDirect Topics
Bron
