veel gezond voedsel
Laatst bijgewerkt: 30-12-2020

Onze selectiecriteria

55Onderzochte producten

35Bestede uren

41Beoordeelde onderzoeken

123Verzamelde opmerkingen

Gezondheid en ziekte zijn twee verschillende kanten van dezelfde medaille. Verkoudheid, seizoensgriep en allerlei soorten infecties maken het ons soms moeilijk. Als je ziek bent kun je niet naar je werk of naar school en blijf je beperkt tot je bed of de bank. Maar is er wellicht een manier om je weerstand te verhogen en te voorkomen dat je weer ziek wordt?

Helaas bestaat er nog geen medicijn dat ons een eeuwige gezondheid biedt. Wat we wel kunnen doen, is een reeks gezonde maatregelen en routines toepassen om ons immuunsysteem zo sterk mogelijk te houden. Op deze manier help je je eigen lichaam een handje om eventuele ziekten te bestrijden. Wil je weten hoe je gezond kunt blijven? Blijf lezen!

Belangrijk om te weten

  • Door de juiste maatregelen te nemen kunnen we ons immuunsysteem een handje helpen om te voorkomen dat we ziek worden. Ons immuunsysteem bevat cellen, signaalmoleculen en eiwitten die verantwoordelijk zijn voor de bestrijding van virussen en bacteriën.
  • Door goed te eten, voldoende te rusten en stress op afstand te houden verhogen we onze weerstand en helpen we ons immuunsysteem om ons gezond te houden.
  • De juiste supplementen kunnen je helpen om je immuunsysteem te versterken. Als je je gezonder wilt voelen, raden we aan te experimenteren met bijvoorbeeld multivitaminen, supplementen met vitamine C of D, probiotica of andere preparaten zoals echinacea.

Onze selectie: De beste supplementen op de markt om je weerstand te versterken

Hieronder vind je een selectie met de beste producten die helpen om je immuunsysteem te versterken. Als je echt last hebt van verdachte symptomen, raden we aan eerst contact op te nemen met je arts. Zodra je ernstige gezondheidsproblemen hebt uitgesloten, kun je de onderstaande producten gebruiken om je beter te voelen of om een voedingstekort op te lossen.

Eerdere Aanbevelingen

Vitamines en mineralen om voedingstekorten te bestrijden

No products found.

De multivitamine tabletten van Vihado bevatten de belangrijkste vitamines en mineralen voor een goede werking van het immuunsysteem. Je kunt ze gebruiken als aanvulling op een voedingsarm dieet. De fabrikant raadt aan om één capsule per dag te nemen. Kopers geven aan zich energiek en beter te voelen na de inname van het supplement. De tabletten bevatten 26 vitamines en mineralen en zijn geschikt voor vegetariërs en veganisten.

Het beste vitamine D3-supplement voor als je de zon minder vaak ziet

No products found.

We hebben vitamine D nodig om gezond te blijven. De belangrijkste bron van vitamine D is zonlicht. Als je veel binnen moet blijven, raden we daarom aan om een vitamine D-supplement te gebruiken. Het vitamine D3-supplement van Koro  is ons aanbevolen supplement. Het flesje bevat 50 ml, wat ongeveer gelijk staat aan 1.750 druppels. De druppels zijn gemakkelijk in te nemen en eenvoudig te doseren dankzij een handig pipet.

Het beste supplement met echinacea tegen verkoudheid

Echinacea, ook bekend als zonnehoed, is een Noord-Amerikaanse plant die vooral wordt toegepast voor de behandeling van luchtweginfecties. Het supplement van Alpha Foods combineert de krachtige werking van Echinacea met extracten van Graviola, grapefruitzaden, zink, selenium en histidine. Het product bestaat voor 100% uit natuurlijke ingrediënten en is vrij van kunstmatige toevoegingen. Kopers voelen zich fitter en herstellen sneller na het innemen van dit supplement.

De beste probiotica voor gezonde darmen

Probiona van Nature Love bevat 20 levende bacteriële culturen in 180 capsules. De capsules bestaan uit een combinatie van o.a. Lactobacillus, Bifidobacterium en Acidophilus, die helpt om de darmflora te herstellen en versterken. Een dagelijkse dosis van 2 capsules bevat 20 miljard CFU. Het product is 100% vegan en vrij van ongewenste toevoegingen zoals magnesiumstearaat, smaak-, kleur- en stabilisatoren. De capsules zijn gemakkelijk in te nemen en hebben een zachte smaak.

Alles wat je moet weten om je weerstand te verhogen

Ons immuunsysteem beschermt ons lichaam tegen ziekteverwekkers. Slechte voeding, stress of te weinig slaap zijn slechts 3 voorbeelden van de vele factoren die onze afweer verzwakken en ons kwetsbaar maken voor ziekten. Gelukkig kunnen we onszelf bepaalde gezonde gewoonten aanleren die ons helpen om onze immuniteit te versterken. Hieronder vind je de antwoorden op de meest gestelde vragen over hoe je je immuunsysteem een handje helpt om gezond te blijven.

Groep Jonge Vrienden die van Maaltijd samen genieten

Er zijn veel simpele manieren die helpen om je weerstand te verhogen en zo gezond te blijven.
(Bron: Yeulet: 42131725/ 123rf.com)

Het immuunsysteem en onze weerstand

Door de juiste maatregelen te nemen kunnen we ons immuunsysteem een handje helpen om te voorkomen dat we ziek worden. Ons immuunsysteem bevat cellen, signaalmoleculen en eiwitten die verantwoordelijk zijn voor de bestrijding van virussen en bacteriën. Een sterk immuunsysteem zorgt voor een hoge weerstand en een beter algemeen welzijn.

Een volledig begrip van het immuunsysteem is over het algemeen een prestatie die alleen is weggelegd voor specialisten in de genetica en immunologie.

Toch kunnen we ons best doen om zoveel mogelijk over ons immuunsysteem te weten te komen. Op die manier zul je ook de mechanismen die het immuunsysteem versterken of verzwakken beter begrijpen, wat helpt om gezond te blijven. Een eenvoudige manier om ons afweersysteem te begrijpen, is door dit systeem in 2 vormen van immuniteit te verdelen (1):

  • Aangeboren (innate) immuniteit: Dit systeem heb je bij je geboorte al en bestaat uit de fysieke barrière en de algemene afweer, zoals de huid, maagzuur en zweet en van bepaalde cellen zoals macrofagen die lichaamsvreemde micro-organismen vernietigen.
  • Verworven (adaptive) immuniteit: Het immuunsysteem kan een specifiek micro-organisme herkennen en erop reageren. Het adaptieve deel past zich aan de pathogeen aan. Dit kost tijd, maar zal uiteindelijk voor een sterke afweer zorgen. Bovendien is het lichaam daarna vaak langdurig beschermd tegen deze ziekte.

Belangrijke bondgenoten van een hoge weerstand: rust, voeding en sport

Als we ons immuunsysteem willen versterken, moeten we onze dagelijkse routine herzien. Eet je voldoende uitgebalanceerd? Slaap je genoeg? Ervaar je veel fysieke of emotionele stress? Hoewel deze vragen misschien banaal lijken, heeft de wetenschap aangetoond dat voldoende rust en de juiste voeding en beweging de goede werking van je immuunsysteem kunnen beïnvloeden (2, 3, 4).

Het is daarom raadzaam je weerstand te verhogen met een juiste leefstijl en gezonde voeding. De factoren die we hierboven noemen zijn in staat om onze mate van weerstand tegen ziektes en de snelheid van ons herstel te bepalen. Hieronder geven we je de belangrijkste tips om je immuunsysteem een handje te helpen om je weerstand op peil te houden.

Albert Szent-GyorgyiNobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde (1937)
“Een vitamine is een stof die je ziek maakt als je hem niet binnenkrijgt.”

Gezonde voeding om ziekten te bestrijden

De rol van voedsel is erg belangrijk voor je immuunsysteem. In de loop der jaren hebben verschillende wetenschappelijke studies aangetoond dat een slechte voeding een negatieve invloed heeft op zowel de aangeboren als de verworven immuniteit. In de volgende tabel vind je een overzicht van de belangrijkste voedingsstoffen die een rol spelen voor de verhoging van onze weerstand (4, 6):

Voedingsstof Functie Voedselbronnen
Arginine Goede werking van macrofagen Goji-bessen, noten, vlees, spirulina en peulvruchten
Vitamine A Celdeling en proliferatie van lymfocyten Levertraan, zoete aardappel, wortel, spinazie en margarine
Vitamine C Versterking van de werking van de huidbarrière

Microbiële vernietiging

Mogelijke proliferatie van lymfocyten

Citrusvruchten, broccoli, bloemkool, boerenkool en paprika
Vitamine D Activering van de immuunrespons

Productie van antimicrobiële eiwitten

Levertraan, verrijkte melk, vette vis, kaas en eigeel
Vitamine E Antioxidant

Regulator van de immuunrespons

Interactie tussen moleculen

Zonnebloem, avocado, spinazie en amandelzaden
Glutamine Energiebron voor de cellen van het immuunsysteem

Replicatie van de cellen van het immuunsysteem

Kippenvlees, rundvlees, eieren en zuivel.
IJzer Ontwikkeling van lymfocyten Rood vlees, tofu, cashewnoten en spinazie
Selenium Reactie op virale infecties en ontstekingsregulatie Varkensvlees, rundvlees, gevogelte en tonijn
Zink Celdeling en proliferatie van lymfocyten Vlees, zeevruchten, noten, zuivel en graan

Sport als preventief middel

Lichaamsbeweging heeft talloze voordelen. Fysieke activiteit houdt stress op afstand, zorgt voor een betere nachtrust en helpt om calorieën te verbranden en zo een gezond gewicht te behouden. Bovendien is het een fantastisch middel tegen het verouderingsproces. Dat is niet alleen goed voor je uiterlijk.

Bewegen houdt ook je immuunsysteem jong.

Het is aangetoond dat regelmatig sporten het immuunsysteem versterkt, waardoor we ons niet alleen beter voelen maar er ook beter uit gaan zien. Als je niet voldoende beweegt, zal je immuunsysteem in de loop van de tijd verzwakken, waardoor je kwetsbaarder wordt voor infecties en ziekten (9, 10).

Maar hoeveel moet je dan precies sporten om gezond te blijven? De tabel hieronder toont op een geordende manier de richtlijnen die door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden aanbevolen met betrekking tot sporten (11):

Leeftijdsgroep Aanbevelingen van het WHO
Kinderen van 5-17 jaar Het liefst sporten met een lagere intensiteit die van langere duur zijn, zoals joggen, fietsen, roeien, crosstrainer

Speelse activiteiten of gymmen

Dagelijks minimaal 60 minuten

Minstens 3 keer per week meer intensieve activiteiten

Volwassenen van 18-65 jaar Recreatieve activiteiten, zoveel mogelijk te voet of met de fiets reizen naar bijvoorbeeld je werk

Minimaal 150 minuten per week een matige intensiteitsoefening

Je kunt ook 75 minuten per week met een hoge intensiteit trainen

Elke oefensessie dient minimaal 10 minuten te duren

Voer 2 keer per week over vaker activiteiten uit om de spieren en botten te versterken

Volwassenen van ouder dan 65 jaar Recreatieve activiteiten, zoveel mogelijk te voet of met de fiets reizen, gezinsactiviteiten

Minimaal 150 minuten per week een matige intensiteitsoefening

Je kunt ook 75 minuten per week met een hoge intensiteit trainen

Elke oefensessie dient minimaal 10 minuten te duren

De voordelen van een goede nachtrust

Een goede nachtrust is erg belangrijk voor een ​​goede mentale en fysieke gezondheid. Maar versterkt voldoende slaap ook onze afweer? Onderzoekers hebben ontdekt dat er een directe relatie bestaat tussen voldoende nachtrust en het immuunsysteem die perfect synchroon loopt met het circadiane ritme, ook wel bekend als het 24-uursritme of slaap-waakritme.

Terwijl we slapen, bereidt ons lichaam zich voor om infecties te bestrijden.

Rust komt vooral de adaptieve immuniteit ten goede, door antilichamen en signaalmoleculen aan te maken. Daarnaast wordt het immunologische geheugen gestimuleerd om snel te reageren op virussen of bacteriën waarmee we al eerder in aanraking zijn gekomen (3, 12).

In de tabel hieronder vind je de rusttijd die volgens de National Sleep Foundation als geschikt wordt bestempeld voor de verschillende leeftijdsgroepen (13). Door deze aanbevelingen te volgen, zul je je niet alleen uitgerust voelen maar ook gezonder blijven!

Leeftijdsgroep Aantal uur slapen
Baby’s (0-3 maanden) 14-17 uur
Baby’s (4-11 maanden) 12-15 uur
Kleine kinderen (1-2 jaar) 11-14 uur
Kinderen (3-5 jaar) 10-13 uur
Kinderen (6-13 jaar) 9-11 uur
Tieners (14-17 jaar) 8-10 uur
Volwassenen (18-65 jaar) 7-9 uur
Ouderen (meer dan 65 jaar) 7-8 uur

veel gezond eten

Weerstand is het vermogen van ons lichaam om ons te beschermen tegen negatieve invloeden van buitenaf, zodat we niet ziek worden. 
(Bron: Navas: 56556286/ 123rf.com)

Supplementen die helpen om je weerstand te verhogen

Kunnen supplementen daadwerkelijk helpen om ons immuunsysteem te versterken? De resultaten van wetenschappelijke onderzoeken zijn tegenstrijdig. Toch lijkt de algemene opinie te zijn dat vitamines, probiotica en andere supplementen kunnen helpen als het gaat om het versterken van je weerstand.
Als je bijvoorbeeld last hebt van een voedingstekort, kunnen supplementen dit verhelpen.

Het is belangrijk om te onthouden dat supplementen echter nooit een medische behandeling vervangen. Bovendien kan het misbruik van bepaalde supplementen tijdens een ziekte schadelijk zijn, door voedingsstoffen te leveren aan de ziekte-kiemen en zo hun vermenigvuldiging bevorderen (30). We raden je daarom aan om altijd aandachtig de gebruiksaanwijzing van de fabrikant door te nemen, voordat je begint met de inname van een supplement.

Fulvio D’AcquistoHoogleraar Immunologie aan de Roehampton University in Londen
“De oude Romeinen wisten dat verliefd zijn, passie voelen, gezond is voor zowel het lichaam als de geest.”

Gelukkige beambte die een pil van het vitaminesupplement toont

Supplementen vullen ons dieet aan om tekorten te voorkomen die ons ziek kunnen maken.
(Bron: Guillem: 102077414/ 123rf.com)

Waar moet je op letten bij je aankoop?

Hieronder vind je een aantal producten die op de markt worden aangeboden als supplementen die helpen om de afweer te versterken. We bespreken de werking van de producten en laten je zien op welke factoren je moet letten, zodat je het product kunt kopen dat het beste bij je past. Nieuwsgierig geworden? Lees snel verder!

Multivitamine en -mineralen

Supplementen die vitamines en mineralen combineren, kunnen mensen helpen die om wat voor reden dan ook een voedingstekort hebben. Dit soort producten zijn met name interessant voor bijvoorbeeld veganisten die geen tot weinig vitamine B12 innemen, mensen die proberen af te vallen en weinig voedingsstoffen binnen krijgen en ouderen die kwetsbaar zijn voor ondervoeding (6, 31, 32, 33.34 ).

Hieronder zie je een tabel met daarin de belangrijkste vitamines en mineralen die kunnen helpen als het gaat om het versterken van je weerstand:

Vitamines en mineralen Effect
Vitamine A Vermijdt tekorten

Helpt besmettelijke ziekten bij ondervoede mensen te voorkomen

Vitamine B Vermijdt tekorten
Vitamine C Helpt om de ernst en de duur van luchtweginfecties verminderen
Vitamine D Vermijdt tekorten, vermoedelijk door de frequentie van luchtwegaandoeningen te verminderen
IJzer Vermijdt tekorten, waardoor de kans op infectie aanzienlijk vermindert

Een verkeerd gebruik kan onderliggende aandoeningen verergeren

Zink Mogelijke vermindering van de intensiteit van symptomen van verkoudheid

Helpt om de hersteltijd van een verkoudheid te verkorten

Vitamine C

Vrijwel alle supplementen met multivitaminen bevatten vitamine C. De populariteit van deze voedingsstof zorgt er echter ook voor dat veel mensen deze liever apart consumeren. Deze vitamine stimuleert de vorming van witte bloedcellen die een belangrijk onderdeel zijn van ons immuunsysteem en dus onze weerstand.

Sommige experts beweren dat de inname van vitamine C ons er niet van weerhoudt om ziek te worden. Het kan echter wel de intensiteit en duur van bepaalde symptomen zoals een verkoudheid verminderen (33). Voordat je begint met een vitamine C-supplement, is het raadzaam uit te sluiten dat je niet aan een andere, ernstigere ziekte lijdt waarvoor medische zorg nodig is.

Natuurlijke achtergrond met oranje segment

Vitamine C kan de duur van de verkoudheid verkorten en zorgen dat de klachten minder heftig zijn.
(Bron: Doroshin: 38455095/ 123rf.com)

Vitamine D

We hebben vitamine D nodig om gezond te blijven. Een klein gebrek aan vitamine D maakt je al behoorlijk vatbaar voor ziekte. De belangrijkste bron van vitamine D is zonlicht. Als je veel binnen moet blijven omdat je bijvoorbeeld nachtdiensten draait of om een andere reden veel tijd binnenshuis doorbrengt, raden we aan om een vitamine D-supplement te gebruiken. (35).

Probiotica

Ook de microbiota van ons lichaam zijn erg belangrijk voor ons welzijn. Deze nuttige bacteriën voorkomen dat we worden aangevallen door schadelijke micro-organismen. Het behoud van een gezonde darmflora moet daarom een van je prioriteiten zijn. Stress, een slechte voeding en het gebruik van antibiotica kunnen dit delicate evenwicht vernietigen (36.37).

Wist je al dat vaccins geïnactiveerde of gefragmenteerde micro-organismen zijn die in ons lichaam worden ingebracht? Deze procedure activeert ons afweersysteem en maakt de aanmaak van antilichamen tegen specifieke ziekten mogelijk.

Samenvatting

Om ons immuunsysteem zo sterk mogelijk te houden, kunnen we een reeks gezonde maatregelen en routines toepassen. Op deze manier helpen we ons eigen lichaam een handje om ziekten te bestrijden. Wil je weten hoe je gezond kunt blijven? In deze shopgids vind je alle tips en tools die je nodig hebt om je weerstand te vergroten.

Heeft ons artikel je geholpen? Laat hieronder je reactie achter of deel het artikel op social media. We zijn benieuwd naar jouw ervaringen!

(Bron van de header afbeelding: Monticello: 32014496/ 123rf.com) 

Referenties (41)

1. Nicholson LB. The immune system. Essays Biochem [Internet]. 2016 Oct 31 [ 2020 Mar 23];60(3):275–301.
Bron

2. Dragoş D, Tănăsescu MD. The effect of stress on the defense systems. J Med Life [Internet]. 2010 [ 2020 Mar 22];3(1):10–8.
Bron

3. Besedovsky L, Lange T, Born J. Sleep and immune function. Pflügers Arch – Eur J Physiol [Internet]. 2012 Jan 10 [ 2020 Mar 22];463(1):121–37.
Bron

4. Calder PC. Feeding the immune system. Proc Nutr Soc [Internet]. 2013 Aug 21 [ 2020 Mar 23];72(3):299–309.
Bron

5. Béres A, Lelovics Z, Antal P, Hajós G, Gézsi A, Czéh Á, et al. “Does happiness help healing?” Immune response of hospitalized children may change during visits of the Smiling Hospital Foundation’s Artists. Orv Hetil [Internet]. 2011 [cited 2020 Mar 22];152(43):1739–44.
Bron

6. Maggini S, Wintergerst ES, Beveridge S, Hornig DH. Selected vitamins and trace elements support immune function by strengthening epithelial barriers and cellular and humoral immune responses. In: British Journal of Nutrition [Internet]. 2007 [ 2020 Mar 16]. p. S29-35.
Bron

7. Pascual V, Perez Martinez P, Fernández JM, Solá R, Pallarés V, Romero Secín A, et al. SEA/SEMERGEN consensus document 2019: Dietary recommendations in the prevention of cardiovascular disease. Semergen. 2019 Jul 1;45(5):333–48.
Bron

8. Locke A, Schneiderhan J, Zick SM. Diets for Health: Goals and Guidelines. Am Fam Physician [Internet]. 2018 Jun 1 [ 2020 Mar 2];97(11):721–8.
Bron

9. Sellami M, Gasmi M, Denham J, Hayes LD, Stratton D, Padulo J, et al. Effects of Acute and Chronic Exercise on Immunological Parameters in the Elderly Aged: Can Physical Activity Counteract the Effects of Aging? Front Immunol [Internet]. 2018 Oct 10 [ 2020 Mar 22];9(OCT).
Bron

10. Campbell JP, Turner JE. Debunking the Myth of Exercise-Induced Immune Suppression: Redefining the Impact of Exercise on Immunological Health Across the Lifespan. Front Immunol [Internet]. 2018 Apr 16 [ 2020 Mar 22];9(APR).
Bron

11. WHO | Recomendaciones mundiales sobre la actividad física para la salud. WHO [Internet]. 2013 [ 2020 Mar 22]
Bron

12. Besedovsky L, Lange T, Haack M. The sleep-immune crosstalk in health and disease. Physiol Rev [Internet]. 2019 Jul 1 [ 2020 Mar 22];99(3):1325–80.
Bron

13. Nation Sleep Foundation. National Sleep Foundation Recommends New Sleep Times. Natl Sleep Found [Internet]. 2019 [ 2020 Mar 22];1–4.
Bron

14. Brod S, Rattazzi L, Piras G, D’Acquisto F. ‘As above, so below’ examining the interplay between emotion and the immune system. Immunology [Internet]. 2014 Nov [ 2020 Mar 22];143(3):311–8.
Bron

15. D’Acquisto F. Affective immunology: where emotions and the immune response converge. Dialogues Clin Neurosci [Internet]. 2017 Mar 1 [ 2020 Mar 22];19(1):9–19.
Bron

16. Koenig HG, Cohen HJ, George LK, Hays JC, Larson DB, Blazer DG. Attendance at religious services, interleukin-6, and other biological parameters of immune function in older adults [Internet]. Vol. 27, International Journal of Psychiatry in Medicine. Baywood Publishing Co. Inc.; 1997 [ 2020 Mar 22]. p. 233–50.
Bron

17. Koenig HG. Psychoneuroimmunology and the faith factor. J Gend Specif Med [Internet]. 2000 [ 2020 Mar 22];3(5):37–44.
Bron

18. Koenig HG. Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications. ISRN Psychiatry [Internet]. 2012 [ 2020 Mar 22];2012:1–33.
Bron

19. Falkenberg RI, Eising C, Peters ML. Yoga and immune system functioning: a systematic review of randomized controlled trials [Internet]. Vol. 41, Journal of Behavioral Medicine. Springer New York LLC; 2018 [ 2020 Mar 22]. p. 467–82.
Bron

20. Yeh S-H. Regular tai chi chuan exercise enhances functional mobility and CD4CD25 regulatory T cells. Br J Sports Med [Internet]. 2006 Mar 1 [ 2020 Mar 22];40(3):239–43.
Bron

21. Black DS, Slavich GM. Mindfulness meditation and the immune system: a systematic review of randomized controlled trials. Ann N Y Acad Sci [Internet]. 2016 Jun 1 [ 2020 Mar 22];1373(1):13–24.
Bron

22. Pennebaker JW, Kiecolt-Glaser JK, Glaser R. Disclosure of traumas and immune function: Health implications for psychotherapy. J Consult Clin Psychol [Internet]. 1988 [ 2020 Mar 22];56(2):239–45.
Bron

23. Segerstrom SC, Miller GE. Psychological stress and the human immune system: A meta-analytic study of 30 years of inquiry. Psychol Bull [Internet]. 2004 Jul [ 2020 Mar 22];130(4):601–30.
Bron

24. Qiu F, Liang C-L, Liu H, Zeng Y-Q, Hou S, Huang S, et al. Impacts of cigarette smoking on immune responsiveness: Up and down or upside down? Oncotarget [Internet]. 2017 Jan 3 [ 2020 Mar 23];8(1):268–84.
Bron

25. WHO. Alcohol [Internet]. 2018 [ 2020 Mar 23].
Bron

26. Barr T, Helms C, Grant K, Messaoudi I. Opposing effects of alcohol on the immune system. Prog Neuro-Psychopharmacology Biol Psychiatry [Internet]. 2016 Feb 4 [ 2020 Mar 23];65:242–51.
Bron

27. Zaki NG, Osman A, Moustafa H, Saad AH. Alterations of immune functions in heroin addicts. Egypt J Immunol [Internet]. 2006 [ 2020 Mar 23];13(1):153–71.
Bron

28. Pellegrino T, Bayer BM. In vivo effects of cocaine on immune cell function. J Neuroimmunol [Internet]. 1998 Mar 15 [ 2020 Mar 23];83(1–2):139–47.
Bron

29. Cheskin LJ, Margolick J, Kahan S, Mitola AH, Poddar KH, Nilles T, et al. Effect of Nutritional Supplements on Immune Function and Body Weight in Malnourished Adults. Nutr Metab Insights [Internet]. 2010 Jan 4 [ 2020 Mar 23];3:NMI.S4460.
Bron

30. Soyano A, Gómez M. Role of iron in immunity and its relation with infections [Internet]. Vol. 49, Archivos latinoamericanos de nutrición. 1999 [ 2020 Mar 21].
Bron

31. Villamor E, Fawzi WW. Effects of vitamin A supplementation on immune responses and correlation with clinical outcomes [Internet]. Vol. 18, Clinical Microbiology Reviews. 2005 [ 2020 Mar 23]. p. 446–64.
Bron

32. Maggini S, Beveridge S, Suter M. A combination of high-dose vitamin C plus zinc for the common cold. J Int Med Res [Internet]. 2012 [ 2019 Oct 13];40(1):28–42.
Bron

33. Chambial S, Dwivedi S, Shukla KK, John PJ, Sharma P. Vitamin C in disease prevention and cure: An overview [Internet]. Vol. 28, Indian Journal of Clinical Biochemistry. 2013 [ 2019 Oct 13]. p. 314–28.
Bron

34. Maggini S, Pierre A, Calder P. Immune Function and Micronutrient Requirements Change over the Life Course. Nutrients [Internet]. 2018 Oct 17 [ 2020 Mar 23];10(10):1531.
Bron

35. Mora JR, Iwata M, von Andrian UH. Vitamin effects on the immune system: vitamins A and D take centre stage. Nat Rev Immunol [Internet]. 2008 Sep [ 2020 Mar 19];8(9):685–98.
Bron

36. Markowiak P, Ślizewska K. Effects of probiotics, prebiotics, and synbiotics on human health. Vol. 9, Nutrients. MDPI AG; 2017.
Bron

37. Bischoff SC, Barbara G, Buurman W, Ockhuizen T, Schulzke J-D, Serino M, et al. Intestinal permeability – a new target for disease prevention and therapy. BMC Gastroenterol [Internet]. 2014 Dec 18 [ 2019 Sep 8];14(1):189.
Bron

38. Fratellone PM, Tsimis F, Fratellone G. Apitherapy Products for Medicinal Use. J Altern Complement Med [Internet]. 2016 Dec 1 [ 2020 Mar 23];22(12):1020–2.
Bron

39. Barrett B. Medicinal properties of Echinacea: A critical review [Internet]. Vol. 10, Phytomedicine. Urban und Fischer Verlag Jena; 2003 [ 2020 Mar 20]. p. 66–86.
Bron

40. Karsch-Völk M, Barrett B, Kiefer D, Bauer R, Ardjomand-Woelkart K, Linde K. Echinacea for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev [Internet]. 2014 Feb 20 [ 2020 Mar 23];2014(2).
Bron

41. Jepson R, L M, Craig J. Arándanos para la prevención de infecciones urinarias. La Bibl Cochrane Plus [Internet]. 2008 [ 2020 Mar 23];4(2):19.
Bron

Waarom kun je me vertrouwen?

Informatief artikel
Nicholson LB. The immune system. Essays Biochem [Internet]. 2016 Oct 31 [ 2020 Mar 23];60(3):275–301.
Ga naar bron
Informatief artikel
Dragoş D, Tănăsescu MD. The effect of stress on the defense systems. J Med Life [Internet]. 2010 [ 2020 Mar 22];3(1):10–8.
Ga naar bron
Informatief artikel
Besedovsky L, Lange T, Born J. Sleep and immune function. Pflügers Arch – Eur J Physiol [Internet]. 2012 Jan 10 [ 2020 Mar 22];463(1):121–37.
Ga naar bron
Informatief artikel
Calder PC. Feeding the immune system. Proc Nutr Soc [Internet]. 2013 Aug 21 [ 2020 Mar 23];72(3):299–309.
Ga naar bron
Klinisch onderzoek (mensen)
Béres A, Lelovics Z, Antal P, Hajós G, Gézsi A, Czéh Á, et al. “Does happiness help healing?” Immune response of hospitalized children may change during visits of the Smiling Hospital Foundation’s Artists. Orv Hetil [Internet]. 2011 [cited 2020 Mar 22];152(43):1739–44.
Ga naar bron
Informatief artikel
Maggini S, Wintergerst ES, Beveridge S, Hornig DH. Selected vitamins and trace elements support immune function by strengthening epithelial barriers and cellular and humoral immune responses. In: British Journal of Nutrition [Internet]. 2007 [ 2020 Mar 16]. p. S29-35.
Ga naar bron
Informatief artikel
Pascual V, Perez Martinez P, Fernández JM, Solá R, Pallarés V, Romero Secín A, et al. SEA/SEMERGEN consensus document 2019: Dietary recommendations in the prevention of cardiovascular disease. Semergen. 2019 Jul 1;45(5):333–48.
Ga naar bron
Officiële gids
Locke A, Schneiderhan J, Zick SM. Diets for Health: Goals and Guidelines. Am Fam Physician [Internet]. 2018 Jun 1 [ 2020 Mar 2];97(11):721–8.
Ga naar bron
Informatief artikel
Sellami M, Gasmi M, Denham J, Hayes LD, Stratton D, Padulo J, et al. Effects of Acute and Chronic Exercise on Immunological Parameters in the Elderly Aged: Can Physical Activity Counteract the Effects of Aging? Front Immunol [Internet]. 2018 Oct 10 [ 2020 Mar 22];9(OCT).
Ga naar bron
Wetenschappelijk artikel
Campbell JP, Turner JE. Debunking the Myth of Exercise-Induced Immune Suppression: Redefining the Impact of Exercise on Immunological Health Across the Lifespan. Front Immunol [Internet]. 2018 Apr 16 [ 2020 Mar 22];9(APR).
Ga naar bron
WHO
WHO | Recomendaciones mundiales sobre la actividad física para la salud. WHO [Internet]. 2013 [ 2020 Mar 22]
Ga naar bron
Informatief artikel
Besedovsky L, Lange T, Haack M. The sleep-immune crosstalk in health and disease. Physiol Rev [Internet]. 2019 Jul 1 [ 2020 Mar 22];99(3):1325–80.
Ga naar bron
Officiële website
Nation Sleep Foundation. National Sleep Foundation Recommends New Sleep Times. Natl Sleep Found [Internet]. 2019 [ 2020 Mar 22];1–4.
Ga naar bron
Informatief artikel
Brod S, Rattazzi L, Piras G, D’Acquisto F. ‘As above, so below’ examining the interplay between emotion and the immune system. Immunology [Internet]. 2014 Nov [ 2020 Mar 22];143(3):311–8.
Ga naar bron
Informatief artikel
D’Acquisto F. Affective immunology: where emotions and the immune response converge. Dialogues Clin Neurosci [Internet]. 2017 Mar 1 [ 2020 Mar 22];19(1):9–19.
Ga naar bron
Klinisch onderzoek (mensen)
Koenig HG, Cohen HJ, George LK, Hays JC, Larson DB, Blazer DG. Attendance at religious services, interleukin-6, and other biological parameters of immune function in older adults [Internet]. Vol. 27, International Journal of Psychiatry in Medicine. Baywood Publishing Co. Inc.; 1997 [ 2020 Mar 22]. p. 233–50.
Ga naar bron
Informatief artikel
Koenig HG. Psychoneuroimmunology and the faith factor. J Gend Specif Med [Internet]. 2000 [ 2020 Mar 22];3(5):37–44.
Ga naar bron
Informatief artikel
Koenig HG. Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications. ISRN Psychiatry [Internet]. 2012 [ 2020 Mar 22];2012:1–33.
Ga naar bron
Klinisch onderzoek (mensen)
Falkenberg RI, Eising C, Peters ML. Yoga and immune system functioning: a systematic review of randomized controlled trials [Internet]. Vol. 41, Journal of Behavioral Medicine. Springer New York LLC; 2018 [ 2020 Mar 22]. p. 467–82.
Ga naar bron
Klinisch onderzoek (mensen)
Yeh S-H. Regular tai chi chuan exercise enhances functional mobility and CD4CD25 regulatory T cells. Br J Sports Med [Internet]. 2006 Mar 1 [ 2020 Mar 22];40(3):239–43.
Ga naar bron
Informatief artikel
Black DS, Slavich GM. Mindfulness meditation and the immune system: a systematic review of randomized controlled trials. Ann N Y Acad Sci [Internet]. 2016 Jun 1 [ 2020 Mar 22];1373(1):13–24.
Ga naar bron
Informatief artikel
Pennebaker JW, Kiecolt-Glaser JK, Glaser R. Disclosure of traumas and immune function: Health implications for psychotherapy. J Consult Clin Psychol [Internet]. 1988 [ 2020 Mar 22];56(2):239–45.
Ga naar bron
Meta-analyse
Segerstrom SC, Miller GE. Psychological stress and the human immune system: A meta-analytic study of 30 years of inquiry. Psychol Bull [Internet]. 2004 Jul [ 2020 Mar 22];130(4):601–30.
Ga naar bron
Wetenschappelijk artikel
Qiu F, Liang C-L, Liu H, Zeng Y-Q, Hou S, Huang S, et al. Impacts of cigarette smoking on immune responsiveness: Up and down or upside down? Oncotarget [Internet]. 2017 Jan 3 [ 2020 Mar 23];8(1):268–84.
Ga naar bron
WHO
WHO. Alcohol [Internet]. 2018 [ 2020 Mar 23].
Ga naar bron
Wetenschappelijk artikel
Barr T, Helms C, Grant K, Messaoudi I. Opposing effects of alcohol on the immune system. Prog Neuro-Psychopharmacology Biol Psychiatry [Internet]. 2016 Feb 4 [ 2020 Mar 23];65:242–51.
Ga naar bron
Wetenschappelijk artikel
Zaki NG, Osman A, Moustafa H, Saad AH. Alterations of immune functions in heroin addicts. Egypt J Immunol [Internet]. 2006 [ 2020 Mar 23];13(1):153–71.
Ga naar bron
Klinisch onderzoek
Pellegrino T, Bayer BM. In vivo effects of cocaine on immune cell function. J Neuroimmunol [Internet]. 1998 Mar 15 [ 2020 Mar 23];83(1–2):139–47.
Ga naar bron
Informatief artikel
Cheskin LJ, Margolick J, Kahan S, Mitola AH, Poddar KH, Nilles T, et al. Effect of Nutritional Supplements on Immune Function and Body Weight in Malnourished Adults. Nutr Metab Insights [Internet]. 2010 Jan 4 [ 2020 Mar 23];3:NMI.S4460.
Ga naar bron
Informatief artikel
Soyano A, Gómez M. Role of iron in immunity and its relation with infections [Internet]. Vol. 49, Archivos latinoamericanos de nutrición. 1999 [ 2020 Mar 21].
Ga naar bron
Informatief artikel
Villamor E, Fawzi WW. Effects of vitamin A supplementation on immune responses and correlation with clinical outcomes [Internet]. Vol. 18, Clinical Microbiology Reviews. 2005 [ 2020 Mar 23]. p. 446–64.
Ga naar bron
Wetenschappelijk artikel
Maggini S, Beveridge S, Suter M. A combination of high-dose vitamin C plus zinc for the common cold. J Int Med Res [Internet]. 2012 [ 2019 Oct 13];40(1):28–42.
Ga naar bron
Informatief artikel
Chambial S, Dwivedi S, Shukla KK, John PJ, Sharma P. Vitamin C in disease prevention and cure: An overview [Internet]. Vol. 28, Indian Journal of Clinical Biochemistry. 2013 [ 2019 Oct 13]. p. 314–28.
Ga naar bron
Informatief artikel
Maggini S, Pierre A, Calder P. Immune Function and Micronutrient Requirements Change over the Life Course. Nutrients [Internet]. 2018 Oct 17 [ 2020 Mar 23];10(10):1531.
Ga naar bron
Informatief artikel
Mora JR, Iwata M, von Andrian UH. Vitamin effects on the immune system: vitamins A and D take centre stage. Nat Rev Immunol [Internet]. 2008 Sep [ 2020 Mar 19];8(9):685–98.
Ga naar bron
Informatief artikel
Markowiak P, Ślizewska K. Effects of probiotics, prebiotics, and synbiotics on human health. Vol. 9, Nutrients. MDPI AG; 2017.
Ga naar bron
Informatief artikel
Bischoff SC, Barbara G, Buurman W, Ockhuizen T, Schulzke J-D, Serino M, et al. Intestinal permeability – a new target for disease prevention and therapy. BMC Gastroenterol [Internet]. 2014 Dec 18 [ 2019 Sep 8];14(1):189.
Ga naar bron
Informatief artikel
Fratellone PM, Tsimis F, Fratellone G. Apitherapy Products for Medicinal Use. J Altern Complement Med [Internet]. 2016 Dec 1 [ 2020 Mar 23];22(12):1020–2.
Ga naar bron
Informatief artikel
Barrett B. Medicinal properties of Echinacea: A critical review [Internet]. Vol. 10, Phytomedicine. Urban und Fischer Verlag Jena; 2003 [ 2020 Mar 20]. p. 66–86.
Ga naar bron
Herziening Cochrane
Karsch-Völk M, Barrett B, Kiefer D, Bauer R, Ardjomand-Woelkart K, Linde K. Echinacea for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev [Internet]. 2014 Feb 20 [ 2020 Mar 23];2014(2).
Ga naar bron
Herziening Cochrane
Jepson R, L M, Craig J. Arándanos para la prevención de infecciones urinarias. La Bibl Cochrane Plus [Internet]. 2008 [ 2020 Mar 23];4(2):19.
Ga naar bron
Recensies