Beste Neem: Winkelgids en Aanbevelingen (09/23)

In de natuurgeneeskunde wordt de neemboom vaak beschouwd als een wondermiddel en wordt hij gebruikt om oliën, zalven, crèmes en thee te maken. In feite zijn intussen allerlei effecten van neem extracten wetenschappelijk bewezen.

Neem heeft een algemene werking

• Antibacterieel (1, 2)
• Ontstekingsremmend (2)
• Tegen schimmels en virussen (2)

Verantwoordelijk hiervoor is, onder andere, het actieve ingrediënt nimbidin. Het wordt gevonden in de zaden van de neemboom en wordt in de wetenschap uitvoerig onderzocht om effectieve geneesmiddelen op basis van neem te kunnen maken.

Effectieve bestanddelen zijn ook gevonden in de bladeren en schors van de boom, die op allerlei manieren in de geneeskunde gebruikt worden. (2)

Een overzicht van de belangrijkste toepassingsmogelijkheden vind je in de volgende hoofdstukken.

Neem voor gezonde huid, haar en tanden

Neem extracten vind je in verschillende cosmetische of medische verzorgingsproducten.

Een goed bestudeerde toepassing van neem is bijvoorbeeld in tandpasta. Klinische studies hebben aangetoond dat tandpasta met neem helpt de mondhygiëne te verbeteren (3).

Vooral de schors van de neemboom wordt gebruikt om zulke pasta’s te maken. Tandpasta met neem is ook geschikt om bacteriën in de mondholte aan te pakken (4).

In shampoo kan neem ook nuttig blijken, want het kan helpen tegen luizen. De werkzaamheid van sommige middelen tegen luizen op basis van neem is reeds bevestigd in wetenschappelijke studies (5).

Neem doodt zowel de reeds uitgekomen luizen als de larven met slechts een paar behandelingen.

Over het algemeen wordt gezegd dat neem werkzaam is tegen huidziekten en irritaties. De in klinische studies gevonden effecten waren niet zo sterk als bij andere geneeskrachtige planten, zoals gewone mahonia. Sommige studies konden echter een effect aantonen voor neem tegen huidziekten (6).

Omdat kruidenbehandelingen meestal met minder bijwerkingen gepaard gaan dan farmaceutische geneesmiddelen, wordt verder onderzoek gedaan naar de afzonderlijke bestanddelen van neem, om de werkzame bestanddelen specifiek te kunnen gebruiken bij de behandeling van huidziekten. (7)

De schors van de neemboom kan gebruikt worden tegen herpes type I, vanwege zijn antivirale eigenschappen (8). Studies suggereren dat neem rechtstreeks het virus aanvalt dat verantwoordelijk is voor het uitbreken van herpes. Extracten van de schors van de neemboom kunnen daarom een goed alternatief zijn voor chemische herpesbehandelingen.

In de traditionele Ayurvedische geneeskunde wordt neemolie ook gebruikt voor chronische, d.w.z. niet-genezende wonden. In klinische proeven werd dit effect wetenschappelijk onderzocht en er werd inderdaad een significant effect gevonden voor neemolie: Na acht weken behandeling waren de wonden van de onderzochte patiënten voor 50% genezen. (9)

Over het geheel genomen suggereren sommige studies dan ook dat neem voor toepassing op de huid, het haar of de tanden inderdaad een effectief middel kan zijn tegen vele soorten kwalen.

Neem tegen zweren en gezwellen

Als zogenaamd panacee werd neem ook gebruikt tegen zweren en gezwellen. Hierdoor kreeg de plant de reputatie zelfs werkzaam te zijn tegen kanker.

Omdat in dierproeven al een remmend effect van neem op sommige zweren was gevonden, zijn er nu ook klinische studies op mensen. Sommige studies hebben aangetoond dat neem de groei van sommige tumoren daadwerkelijk kan stoppen en sommige zweren kan genezen (10, 11).

Neem vertoonde een belangrijk effect op zweren in het spijsverteringskanaal (12) en tumoren op de vrouwelijke geslachtsorganen (13).

Neem kan werkzaam zijn tegen bepaalde zweren en tumoren. Het is echter nog geen geneesmiddel tegen kanker.

Dat neem een geneesmiddel tegen kanker is, wil niet zeggen dat het dat ook is. Ten eerste is niet elke zweer een kankergezwel. De gevonden effecten verwezen bijvoorbeeld naar maag- of darmzweren, die veroorzaakt worden door overmatige productie van maagzuur (12) en die toch als gemakkelijk te genezen worden beschouwd.

Aan de andere kant wordt neem in de onderzoeksresultaten genoemd als mogelijk bestanddeel van de therapie. Dit betekent niet dat het innemen van neem alleen voldoende is om tumoren te behandelen.

Neem als voorbehoedsmiddel

Op veel websites over natuurgeneeskunde wordt neem ook vermeld als voorbehoedsmiddel. Vrouwen wordt verteld dagelijks op de bladeren van de neemboom te kauwen of vóór de geslachtsgemeenschap neemolie in hun vagina te wrijven om zwangerschap te voorkomen.

Soms wordt het ook mannen aangeraden om regelmatig neemcapsules te slikken voor anticonceptie. Maar beschermt neem echt tegen ongewenste zwangerschap?

Als je de studies hierover bekijkt, is het antwoord: misschien. Bij ratten is aangetoond dat neemolie in de baarmoeder de innesteling van eitjes verhindert (14). Zelfs als de bevruchting al had plaatsgevonden, kon neem extract bij knaagdieren tot abortus leiden. (15)

Dit effect is echter nog niet voldoende bij mensen bestudeerd.

Er werd echter aangetoond dat neem inderdaad in staat is om menselijk sperma volledig te doden (16). Dit betekent dat neemolie in de vagina er in feite voor kan zorgen dat de zaadcellen de eicel niet bereiken.

Maar voordat je je toevlucht neemt tot deze anticonceptiemethode, moet je wel beseffen dat neemolie – en plantaardige anticonceptiemethoden in het algemeen – nog niet wetenschappelijk op hun betrouwbaarheid getest zijn.

Ook al heeft neem inderdaad het vermogen om zwangerschappen te voorkomen, dan wil dat nog niet zeggen dat het in elk geval betrouwbaar werkt.

Samengevat: Neem heeft wel anticonceptieve eigenschappen, maar als methode om ongewenste zwangerschappen te voorkomen is het erg onveilig. Daarom moet men niet lichtvaardig de voorkeur geven aan het gebruik van neem boven de klassieke anticonceptiemiddelen.

Neem tegen plagen

Een van de meest gebruikte toepassingen van neem in Europa is de bestrijding van plagen. De neemolie die uit de zaden van de neemboom wordt gewonnen, wordt als gewasbescherming op aangetaste gewassen of huisplanten gespoten.

De werkzaamheid van de olie in de landbouw en in de tuin is wetenschappelijk bevestigd. (17, 18)

Neem olie kan ook gebruikt worden tegen muggenplagen, want het doodt de larven. (19)

Bij de productie van neemolie ontstaan residuen die ook nog belangrijke actieve bestanddelen bevatten. Deze resten worden verwerkt tot de zogenaamde neemperskoek en vervolgens gebruikt om de landbouwgrond te verbeteren. (17)

Bij dieren kan neem ook gebruikt worden om wormbesmettingen te behandelen. Ook hier is de werking van neem als plaagbestrijdingsmiddel wetenschappelijk bewezen. (20)

Andere effecten van neem

Dat neem een algemeen gezondheidsbevorderend effect zou hebben, zou te danken kunnen zijn aan het feit dat het het immuunsysteem ondersteunt. Studies hebben aangetoond dat neem sommige specifieke cellen van het immuunsysteem stimuleert, zodat ze sneller op virussen kunnen reageren. (21)

Vanwege de veelzijdige werkingsmechanismen van neem, wordt ook onderzoek gedaan naar andere mogelijke toepassingen. Er zijn al aanwijzingen dat neem werkzaam zou kunnen zijn als therapeutisch middel voor de volgende ziekten

• Nierbeschadiging: Omdat sommige medicijnen, zoals cisplatine, aanzienlijke bijwerkingen hebben, wordt er onderzoek gedaan naar manieren om deze bijwerkingen tegen te gaan zonder verdere schade te veroorzaken. In een experiment met ratten die nierschade hadden opgelopen door cisplatine, bleek neem een mogelijke bescherming te zijn tegen nierschade bij behandeling met cisplatine. (22)
• Diabetes: In een laboratoriumstudie met diabetische ratten werd neem getest als een mogelijk behandelingsmiddel. De resultaten toonden aan dat neem de glucosetolerantie bij deze ratten aanzienlijk verbeterde. Zo kan het mogelijk gebruikt worden als onderdeel van de behandeling van type 2 diabetes. (23)
• Koorts: Neem wordt in de natuurgeneeskunde ook beschouwd als middel om koorts te verminderen. We hebben echter geen betrouwbaar bewijs van dit effect.

Welke bestanddelen welke effecten veroorzaken en hoe neem met succes in de natuurlijke en conventionele geneeskunde gebruikt kan worden, wordt momenteel nog onderzocht.

Het zaad van de vrucht wordt gebruikt voor de produktie van de gewilde neemolie. Maar de schors en de bladeren worden ook in de natuurgeneeskunde gebruikt.

Waar deze vormen voor gebruikt worden in detail en welke voor- of nadelen ze hebben, leer je in de volgende hoofdstukken.

Neemolie

De meest voorkomende vorm waarin neem verkocht wordt is neemolie. Het wordt gemaakt van de zaden van de neemboom en is vaak sterk geconcentreerd.

Neemolie is niet geschikt voor inwendig gebruik. In plaats daarvan wordt het gebruikt om zalven, crèmes en shampoo te maken. Neemolie wordt ook gebruikt voor plantenbescherming.

Zuivere neemolie kan ook voor huidverzorging gebruikt worden. Als je bijvoorbeeld neurodermatitis of psoriasis hebt, kun je de zuivere olie voorzichtig op de aangetaste plekken aanbrengen om de bacteriën te doden en ontstekingen te voorkomen.

Nie olie kan ook tegen luizen gebruikt worden door het in de hoofdhuid te wrijven als je je haar wast.

Al met al kun je van neemolie gemakkelijk zelf een grote verscheidenheid aan zalven, verzorgingsproducten en gewasbeschermingsmiddelen maken.
Neem

Capsules

Neem capsules worden verkocht als voedingssupplementen voor inname. Ze hebben een lagere dosering dan neemolie en kunnen dus ingeslikt worden.

Het is echter van essentieel belang de door de fabrikant aanbevolen dagelijkse dosis niet te overschrijden, anders kunnen onaangename bijwerkingen en overdoseringen optreden.

De bedoeling van deze capsules is het immuunsysteem te versterken en het lichaam te voorzien van bitterstoffen. Door zijn antibacteriële werking zou neem ook een preventieve werking tegen ziekten hebben. Hoe sterk dit preventieve effect is, moet echter nog onderzocht worden.

Neem poeder of thee

Neem thee wordt in de Ayurvedische geneeskunde vaak gedronken om het immuunsysteem te versterken en het lichaam tegen bacteriën te beschermen.

De bladeren van de neemboom bevatten veel bittere stoffen, waardoor de thee niet erg lekker is. Niettemin kunnen theeliefhebbers poeder en kant-en-klare theebereidingen kopen.

In tegenstelling tot neem is moederkruid echter ook bekend om zijn pijnstillende werking en gebruik bij menstruatiekrampen. (27)

Een zelfgemaakt brandnetelbrouwsel wordt vaak aanbevolen tegen ongedierteplagen in de tuin. We beschikken echter niet over wetenschappelijke proeven over het effect van zo’n brouwsel. Er zijn echter ook kant-en-klare producten voor ongediertebestrijding op natuurlijke basis verkrijgbaar in doe-het-zelf en tuincentra.