Antibiotica nemen en alcohol drinken: is dat mogelijk?

Alcoholgebruik in combinatie met antibiotica wordt vooral afgeraden omdat bepaalde antibiotica het zogenaamde disulfiram syndroom zouden veroorzaken.

Disulfiram is een geneesmiddel dat onthouding van alcohol moet ondersteunen; wie alcohol gebruikt hoewel hij kort tevoren disulfiram had ingenomen, reageert bijvoorbeeld met roodheid van de huid en misselijkheid. Dit zijn dezelfde symptomen die voorkomen bij het disulfiram syndroom.

Er zijn bepaalde antibiotica die speciale voorzichtigheid vereisen als ze met alcohol gebruikt worden – op de eerste plaats: metronidazol. In de bijsluiter van het geneesmiddel Flagyl van de farmaceutische firma Pfizer, waarvan het werkzame bestanddeel metronidazol is, staat bijvoorbeeld een uitdrukkelijke waarschuwing tegen alcoholgebruik omdat dan het disulfiram syndroom optreedt. (1)

Een wetenschappelijk artikel trekt deze waarschuwing in twijfel en analyseert literatuur die bewijs zou kunnen leveren dat alcoholgebruik met metronidazol zo’n reactie veroorzaakt.

In het artikel staat: Er kan geen bevredigend bewijs geleverd worden. Vermoedelijk waren zulke waarschuwingen gebaseerd op individuele gevallen, die evengoed alleen aan alcoholgebruik te wijten konden zijn of die bijwerkingen waren van metronidazol. (2)

Een klinische studie toont aan dat tenminste chronisch alcoholgebruik – d.w.z. de consumptie van kleine hoeveelheden alcohol over een lange periode – de werking van antibiotica kan beïnvloeden:

Eerst kregen ratten de antibiotica rifampicine en isoniazid toegediend. Chronisch gealcoholiseerde ratten hadden lagere concentraties van rifampicine en tegelijk hogere concentraties van isoniazid dan normale ratten.

Daarentegen vertoonden de ratten die blootgesteld werden aan acuut alcoholgebruik – d.w.z. de consumptie van een grote hoeveelheid alcohol in een korte tijd – geen afwijkingen. (3)

Een andere wetenschappelijke studie wilde aanvankelijk nagaan hoe vaak oudere volwassenen alcohol drinken ook al nemen ze “alcohol-interactieve” medicijnen, en welke bijwerkingen optreden.

De auteurs van de studie realiseerden zich echter al snel dat “alcohol-interactieve” drugs nog niet uniform gedefinieerd zijn en dat er geen duidelijke lijst van zulke drugs bestaat. Het is daarom absoluut noodzakelijk dat dit gebeurt. (4)

Een wetenschappelijke studie wilde het mysterie tot op de bodem uitzoeken en heeft een uitgebreid overzicht samengesteld van de interacties van alcohol met een verscheidenheid aan antibiotica. De auteurs kwamen tot de conclusie dat sommige antibiotica zonder aarzeling met alcohol gecombineerd kunnen worden.

Andere antibiotica verliezen hun werkzaamheid door alcohol, nog andere gevallen zijn niet duidelijk genoeg. De frequentie en de omvang van het disulfiram syndroom konden niet bepaald worden. (5)

Over het algemeen is het nog niet met zekerheid te zeggen of en wanneer je alcohol mag drinken als je antibiotica neemt. De wetenschap is deels te verdeeld en deels zijn er te weinig studies gedaan. Bij twijfel kun je het beste het zekere voor het onzekere nemen en geen alcohol drinken tijdens je antibioticakuur.

Het is duidelijk dat de reactie sterk kan verschillen van antibioticum tot antibioticum. Als het antibioticum dat je gebruikt niet op de bovenstaande lijst staat, raden we je aan het zekere voor het onzekere te nemen en alcohol te vermijden.

Maar welke specifieke gevolgen kunnen optreden als je antibiotica en alcohol combineert? Het is bewezen dat alcohol de werking van bepaalde antibiotica vermindert. Andere antibiotica worden langzamer door het lichaam gemetaboliseerd als je alcohol drinkt. (5)

Van bepaalde antibiotica – bv. metronidazol – wordt echter gezegd dat ze in combinatie met alcohol het zogenaamde disulfiram syndroom kunnen veroorzaken. De symptomen van het disulfiram syndroom, veroorzaakt door de combinatie van alcohol en antibiotica, zijn onder andere

• Hartkloppingen(8)
• Toename of afname van de bloeddruk(8)
• Maagpijn(8)
• Misselijkheid en overgeven(8)
• Hoofdpijn(8)
• Roodheid van het gezicht(8)

Bovendien zijn er al minstens twee sterfgevallen in verband gebracht met het disulfiram syndroom, dat in elk geval veroorzaakt werd door de combinatie van alcohol en antibiotica. (6, 9)

Of het werkelijk het disulfiram syndroom is dat optreedt wanneer alcohol met metronidazol gecombineerd wordt, is omstreden. Eén klinische studie, bijvoorbeeld, kwam tot de conclusie dat metronidazol niet met alcohol gecombineerd kan worden omdat het het disulfiram syndroom uitlokt.

Integendeel, metronidazol produceert serotonine – net als alcohol. Al de ophoping van serotonine zou vermoedelijk het zogenaamde serotoninesyndroom uitlokken, en dat is de enige reden waarom metronidazol en alcohol onverenigbaar zijn. (10)

Het is te zien dat de wachttijd voor alcoholgebruik sterk varieert van antibioticum tot antibioticum: In sommige gevallen kan het een paar uur duren, in andere enkele weken. Als het antibioticum dat je nu gebruikt niet op de bovenstaande lijst staat, raden we je aan je arts of apotheker te raadplegen.

Belangrijk: De bovenstaande wachttijden zijn richtlijnen. Ze liggen niet vast en kunnen van individu tot individu sterk verschillen. Relevante factoren om in overweging te nemen zijn o.a. de frequentie en de hoeveelheid van het antibioticum dat genomen wordt.

Bovendien kan de tijd dat antibiotica in je lichaam blijven langer zijn naarmate je ouder en zieker bent en naarmate je meer lichaamsmassa hebt. Raadpleeg bij twijfel je arts of apotheker.